Mới đây nhất, vào ngày 27/9, Cảnh sát Pháp đã phát hiện và giải cứu 6 người, trong đó có 4 người Việt trong một thùng xe Container. Sự việc chỉ được phát giác khi một trong số nạn nhân phát hiện hành trình không như mong muốn là sang Anh hoặc Bắc Ireland nên đã liên lạc, báo tin với bên ngoài. Điều đó cho thấy, bất chấp mọi cảnh báo, mọi rủi ro đã được chứng minh, thì những chuyến vượt biên bằng cách trốn vào thùng xe Container để đến đảo quốc sương mù vẫn cứ diễn ra.

Trở lại câu chuyện cách đây 4 năm, 39 thi thể bị phát hiện chết lạnh trong thùng xe container ở hạt Essex, Vương quốc Anh, trong đó chủ yếu là người Nghệ An, Hà Tĩnh.

Ông Phạm Văn Thìn ở thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh), bố của một nạn nhân cho biết: gia đình đã phải bỏ ra số tiền 30.000 bảng Anh (tương đương với khoảng 1 tỷ VNĐ) để con gái được tham gia đường dây đưa người sang Anh. Cháu đã phải làm giả thị thực Trung Quốc, rồi sang Đông Âu cho một cuộc trường chinh kéo dài cả tháng trước khi phát hiện tử vong.

Đó là một hành trình không chỉ đắt đỏ mà bất cứ ai cũng đều thấy được sự rủi ro. Vậy nhưng động lực đổi đời từ một số người đi trước cộng thêm những cam kết chắc nịch của các băng nhóm buôn người đã thực sự thôi thúc.

Cái chết của 39 người nhập cư trên thùng xe container là nỗi bàng hoàng trong một thời điểm nhưng rồi 4 năm qua, tại huyện Can Lộc (Hà Tĩnh), quê hương của tôi, vẫn cứ thấy nhà nọ nối tiếp nhà kia cho con cháu sang Anh theo con đường chui và thùng xe container vẫn là phương tiện ẩn nấp chủ yếu.  

Câu hỏi đặt ra là không đi chui thì họ sẽ đi bằng cách nào? Vương quốc Anh và phần lớn các nước châu Âu hiện chưa cấp phép cho lao động phổ thông Việt Nam. Còn nếu đến Đức theo chương trình thực tập sinh thì điều kiện về ngoại ngữ, tay nghề là hết sức ngặt nghèo.

Nếu tham gia vào các chương trình hợp tác lao động phổ thông thời hạn 2-3 năm với một số nước đã ký kết như Bồ Đào Nha, Síp, Thổ Nhĩ Kỳ…lại phải đối diện với bài toán chi phí. Bởi trong thực tế số tiền mà người lao động phải trả cho các khâu trung gian thường cao hơn nhiều so với mức giá quy định.

Một người bạn của tôi hiện đang lao động chui tại Cộng hòa Sip cho biết: thời điểm đăng ký vào năm 2017, anh được thông báo là chỉ phải bỏ ra 3000 USD, nhưng trên thực tế đã phải mất gần 2 lần như vậy cho nhiều công đoạn. Sang Ship làm nông nghiệp, lương mỗi tháng 500 USD (không tính ăn ở). Sau 3 năm chỉ dôi ra được khoảng hơn 10.000 USD…

Nếu không trốn ra ngoài trước khi kết thúc hợp đồng thì tính ra cũng chẳng tích lũy được bao nhiêu, dù được tiếng là đi lao động tại châu Âu.

Năm 2012, khi tôi học tại Vương quốc Anh, một số anh chị đồng hương chủ xưởng Nail nói vui: “nếu chú trốn ở lại đây làm việc thì mặc nhiên đã có 1 tỷ”. Nói như vậy để thấy rằng con số 30.000 bảng Anh (tương đương 1 tỷ đồng) mà gia đình ông Phạm Văn Thìn tiết lộ trong vụ việc 39 thi thể phát hiện trên xe container vào năm 2019 chính là “đơn giá” chung cho một “đơn hàng” nhập cảnh vào Anh từ hơn một chục năm qua.

Nói như vậy cũng để thấy rằng những đường dây đưa người Việt ra nước ngoài trái phép được hình thành từ rất lâu, trong đó có những đầu mối thuộc về chính anh em, họ hàng, đồng hương đi trước. Nếu nhập cảnh trót lọt, phần lớn sẽ được đón vào làm tại các xưởng Nail và các cơ sở trồng cần sa bất hợp pháp.

Làm Nail có thể kiếm tiền túc tắc nhưng trồng cần sa nếu không bị phát hiện, bỏ tù, trục xuất thì kiếm được nhiều, thậm chí là rất nhiều tiền. Bỏ ra 1 tỷ, một lao động có thể gửi về cả chục tỷ đồng. Vấn đề là những năm tháng thanh xuân của họ sẽ bị nhốt trong 4 bức tường không xác định thời hạn.

Tiền kiếm được chỉ để gửi về gia đình, còn bản thân không có cơ hội để sử dụng và cũng không biết cách sử dụng. Họ đã phải đánh đổi nhiều năm cuộc đời như vậy mà không hề có bất cứ một sự phân tích, so sánh nào về giá trị thu nhập và giá trị cuộc sống. Đó cũng là điều rất đáng trăn trở.

Phải khẳng định rằng: bên cạnh những chuyến hành trình thất bại hoặc phải trả giả đắt về tiền bạc, tính mạng, thì số người nhập cảnh trái phép trót lọt vào châu Âu nói chung và vào Anh nói riêng là không hề nhỏ. Rất nhiều người đã đổi đời theo đúng nghĩa đen mang đến sự xuýt xoa cho bầu bạn, xóm giềng.

Thế nhưng ngay cả sự trót lọt và thành công thể hiện qua những đồng tiền được gửi về gia đình thì tự thân việc đánh đổi năm tháng cuộc đời bằng sự chui lủi, bấp bênh, bằng sự hi sinh niềm kiêu hãnh, sỹ diện một cách đáng ngạc nhiên cũng là điều cần phải suy nghĩ.

 Áp lực mưu sinh luôn là sự biện bạch dễ được cảm thông nhất nhưng để giải tỏa áp lực mưu sinh có lẽ cần đến một con đường đi bài bản hơn thế, một con đường phải được tạo lập từ kiến thức, tay nghề, ngoại ngữ, thay vì cứ liều lĩnh chui vào container sang Anh và sau đó lại tiếp tục chui vào những căn nhà bít bùng để trồng cần sa vô thời hạn...

Trần Long/HTTV