Thấy có người rao bán 1 cá thể khỉ vàng và 1 cá thể trăn đất đang còn sống, mới đây một người đàn ông ở xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân đã mua lại với giá 1,5 triệu đồng. Cụ thể, con trăn dài 2 mét, trọng lượng 6kg, còn khỉ vàng nặng 3kg. Cả 2 đều thuộc nhóm IIB, tức là nhóm các loài động vật rừng nguy cấp, quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng, cần được ưu tiên bảo tồn.

Ngay sau đó anh đã liên lạc với Hạt Kiểm lâm huyện Nghi Xuân để bàn giao với mong muốn các cá thể này sẽ được tái thả về thiên nhiên. Hành động của anh Đan đã được cơ quan kiểm lâm đánh giá cao và được truyền thông ca ngợi như là một hành động đẹp.

Tại Hà Tĩnh, trung bình mỗi năm có từ 300 đến 500 cá thể động vật hoang dã nguy cấp quý hiếm, bị săn bắt trái phép được cơ quan chức năng tiếp nhận để thả về môi trường tự nhiên. Rất nhiều trong số đó là do người dân hoặc tổ chức tự nguyện giao nộp. Họ đã không ngần ngại bỏ tiền để mua lại các con vật bị săn bắt, nuôi nhốt.

Vườn quốc gia Vũ Quang thả động vật về môi trường tự nhiên sau khi tiếp nhận từ người dân. Ảnh minh họa

Những hành động có thể nói là nhân văn, nghĩa hiệp và trách nhiệm trong việc chung tay bảo vệ động vật hoang dã, nhất là những loài thuộc diện nguy cấp, quý hiếm. Tuy nhiên liệu đây đã phải là cách làm đúng, cần được tôn vinh?

Luật pháp nghiêm cấm mọi hành vi săn bắt, mua bán, sử dụng động vật hoang dã thuộc diện nguy cấp, quý hiếm (ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt). Do đó khi một người bỏ tiền ra mua động vật nguy cấp quý hiếm bị săn bắt trái phép, thì cũng đồng nghĩa là đã mua hàng cấm. Nếu với động cơ tốt đẹp là mua để tái thả thì cũng đã vô tình vi phạm  Luật pháp Việt Nam và cả công ước quốc tế. Tùy theo tính chất, mức độ nghiêm trọng, hành động này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính với số tiền từ 70 đến 90 triệu đồng theo nghị định 35 của Chính phủ về xử phạt hành chính trên lĩnh vực lâm nghiệp. Còn theo điều 244 – Bộ Luật Hình sự thì người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, phạt tiền từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 15 năm.

Thực tế nhiều người không biết đến quy định của pháp luật và cứ nghĩ rằng: mua động vật nguy cấp, quý hiếm bị săn bắt trái phép để tái thả là một việc làm tốt cần phải được lan tỏa. Thế nhưng việc mua bán, dù với động cơ gì thì cũng đang tiếp tay cho hành động săn bắt trái phép. Một quyết định mua được đưa ra nghĩa là đã tăng thêm một nhu cầu từ phía xã hội. Và khi động vật hoang dã quý hiếm được bán một cách dễ dàng, mang lại lợi nhuận cao thì sẽ càng kích thích đối tượng gia tăng các hoạt động săn bắn.

Các cá thể động vật quý hiếm khi được thả về rừng cần đảm bảo nhiều yếu tố để có thể sinh sống và phát triển bình thường. Nếu thả không đúng môi trường sống của loài, cá thể sẽ bị chết hoặc sẽ lây lan bệnh dịch cho các loài khác. Ngoài ra còn phải tính đến việc: loài đó có tập tính bầy đàn không? Nếu có thì 1 mình cá thể về rừng hoang vắng sẽ sống như thế nào?  Vì vậy, việc tái thả phải được thực hiện một cách cẩn thận, phù hợp.

Cách mà nhiều người dân mua rồi bàn giao cho kiểm lâm, chủ rừng để tái thả trong thời gian qua đã cho thấy sự cẩn thận như vậy. Tuy nhiên thay vì mua, liệu người dân có thể chủ động cung cấp thông tin để cơ quan chức năng kiểm tra, lập biên bản, tịch thu và xử phạt. Cách làm đó không chỉ thực hiện được tâm nguyện giải cứu, mà còn không vi phạm pháp luật hay tiếp tay cho nạn săn bắt trái phép và không vi phạm pháp luật.

Không phủ nhận hành động mua lại động vật hoang dã, nguy cấp, quý hiếm rồi bàn giao cho cơ quan chức năng để tái thả cơ bản đều xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, lòng trắc ẩn và phần nào còn là tinh thần hướng thiện. Đấy có thể xem như là một sự phóng sinh để giải tỏa tâm hồn. Thế nhưng sau mỗi sự giải tỏa là lại tiếp thêm cho xã hội một hành vi vi phạm, làm gia tăng thêm tình trạng săn bắt, mua bán động vật hoang dã nguy cấp quý hiếm. Trong câu chuyện này, tình có thể là ngay, nhưng lý thì lại hoàn toàn gian, như cách nói của dân gian.

Do vậy thay vì mua để tái thả, mỗi người cần đến những sự lựa chọn đúng đắn và trách nhiệm hơn trong việc chung tay bảo tồn đa dạng sinh học nói chung và bảo vệ động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm nói riêng. 

                                                                                                                          Trần Long/HTTV