Năm 2025 khắc họa rõ nét một thế giới ngày càng dễ tổn thương trước sức tàn phá của thiên nhiên. Hàng loạt sự kiện cực đoan, từ lũ lụt, động đất cho đến sóng nhiệt, đã phơi bày những lỗ hổng trong năng lực ứng phó của nhiều quốc gia và trở thành lời cảnh báo rõ ràng về nguy cơ từ biến đổi khí hậu.

Mưa lũ là một trong những thiên tai phổ biến nhất năm qua, ảnh hưởng hàng loạt quốc gia trên thế giới. Lũ lụt đã khiến hơn 1.700 người thiệt mạng ở Indonesia, Sri Lanka và Thái Lan chỉ trong vài tuần, hàng trăm người đang mất tích và hàng triệu người phải sơ tán.

Tại châu Á, cơn bão Ditwah cuối tháng 11 khiến Sri Lanka gần như tê liệt. Các cơ quan chính phủ phải đóng cửa, dịch vụ đường sắt bị đình chỉ. Bão ảnh hưởng 10% dân số quốc đảo, khiến hơn 630 người chết, tàn phá nhà cửa và các cây trồng chủ lực như lúa và trà. Giới chức Sri Lanka ước tính chi phí để khắc phục hậu quả sau bão có thể lên tới 7 tỷ USD, kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ.

Tại Đông Nam Á, bão Senyar đổ bộ Indonesia cuối tháng 11 mang theo mưa lớn, dẫn đến lũ lụt làm hơn 910 người chết. Đảo Sumatra hứng chịu ảnh hưởng nặng nề, nhiều vùng bị cô lập, người dân phụ thuộc vào hàng cứu trợ thả từ trên không. Bão Senyar sau đó ảnh hưởng đến Malaysia và Thái Lan, khiến khoảng 200 người chết tại hai nước.

Việt Nam năm nay cũng hứng chịu nhiều thiệt hại, khi Biển Đông xuất hiện 15 cơn bão, 6 áp thấp nhiệt đới, phá vỡ kỷ lục năm 2017 với 20 cơn.

Các cơn bão Kajiki, Ragasa, Bualoi, Matmo và Kalmaegi di chuyển nhanh, cường độ mạnh, trái quy luật. Những hiện tượng thời tiết như vậy kéo theo mưa lũ cực đoan gây ngập lụt, đe dọa nghiêm trọng đến cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống giao thông, viễn thông, điện lực, đê điều, hồ đập.

Theo giới chuyên gia, biến đổi khí hậu đang khiến mùa mưa ở châu Á trở nên khắc nghiệt và thất thường, nước lũ đổ về dồn dập với tốc độ cao hơn, khiến người dân không có nhiều thời gian để phản ứng.

Hồi mùa hè, trong khi Nhật Bản và Hàn Quốc ghi nhận mùa mưa ngắn hơn thường lệ, Iran trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng khiến Tehran phải cân nhắc sơ tán thủ đô, Pakistan lại hứng chịu mưa lớn, dẫn đến lũ quét khiến hơn 1.000 người chết giai đoạn tháng 6-9.

"Những gì chúng tôi thường thấy ở Pakistan đã thay đổi, dần trở nên quá mức chịu đựng", Maryam Ibrahim, chuyên gia về môi trường tại Đại học Lahore về Quản lý Khoa học, nói.

Theo giới quan sát, số lượng thảm họa liên quan lũ lụt giai đoạn từ năm 2000 đã tăng 134% so với hai thập kỷ trước đó. Thiệt hại cũng ngày càng tăng, đặc biệt là ở các quốc gia nghèo, hạ tầng không đủ sức chống chịu, còn chính phủ không đủ nguồn lực để ứng phó. Jamaica ghi nhận thiệt hại khoảng 10 tỷ USD, tương đương gần 30% GDP, khi bão Melissa quét qua quốc đảo Caribe cuối tháng 10.

Nhưng điều này không đồng nghĩa các nước phát triển an toàn hơn trước thảm họa tự nhiên. Ảnh hưởng từ các trận mưa giông kỷ lục hồi tháng 7 dẫn đến trận lũ quét chết chóc thứ 6 lịch sử Mỹ tại bang Texas. Nước sông Guadalupe dâng nhanh cuốn trôi nhiều nhà cửa và trại hè ven bờ, khiến ít nhất 137 người chết.

Mưa lớn hồi tháng 7 gây ngập lụt khiến thành phố New York rơi vào hỗn loạn, nước lũ tràn cả vào tàu điện ngầm. Đây là lời cảnh báo sớm về những mối đe dọa mà một "siêu bão" có thể gây ra đối với thành phố lớn nhất Mỹ.

Mỹ trong năm nay còn hứng chịu thảm họa cháy rừng ở Los Angeles, California. Hai đám cháy rừng Palisades và Eaton bùng phát từ ngày 7/1, nhanh chóng lan rộng nhờ gặp các yếu tố thuận lợi như thảm thực vật trải qua một mùa hè khô nóng, gió mạnh bất thường và nền nhiệt ấm.

Đây là vụ cháy rừng tồi tệ nhất lịch sử California. Ngọn lửa hoành hành suốt 24 ngày, khiến ít nhất 30 người thiệt mạng, hàng nghìn người phải di dời và nhiều khu phố bị tàn phá. Các nhà khoa học cho biết khả năng xảy ra cháy rừng ở Los Angeles đã cao hơn 35% do biến đổi khí hậu.

Trong khi đó, châu Âu phải trải qua nhiều đợt sóng nhiệt, có nơi nắng nóng kỷ lục từ đầu tháng 4.

Giai đoạn cực đoan bắt đầu từ giữa tháng 6, khi các quốc gia ở miền nam châu Âu như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Italy, Hy Lạp, Pháp hứng chịu đợt nắng nóng cực đoan đầu tiên trong mùa hè năm nay. Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ghi nhận nhiệt độ quốc gia kỷ lục, vượt 46 độ C. Kỷ lục nhiệt độ cũng được thiết lập tại nhiều khu vực ở ít nhất 10 quốc gia khác. Nắng nóng dẫn đến nhiều vụ cháy rừng ở châu Âu, gây thiệt hại hơn nữa đến hệ sinh thái.

Các nhà dịch tễ và khoa học khí hậu ước tính 24.400 người tử vong tại châu Âu do nắng nóng trong tháng 6-8, trong đó khoảng 16.500 có liên quan yếu tố biến đổi khí hậu.

Sóng nhiệt cũng xuất hiện ở châu Á. Các cơ quan khí tượng Ấn Độ và Pakistan đầu tháng 4 đều ghi nhận nhiệt độ cao hơn 5-8 độ C so với trung bình mùa.

Một thiên tai đáng chú ý nữa là động đất, nghiêm trọng nhất là ở Myanmar, Afghanistan và Trung Quốc.

Myanmar ghi nhận hơn 5.400 người chết, hơn 11.000 bị thương trong trận động đất mạnh 7,7 độ cuối tháng 3, thiệt hại ước tính 11 tỷ USD. Hàng loạt quốc gia đã cử đội cứu hộ tới Myanmar hỗ trợ. Nhiều tỉnh ở Thái Lan cũng bị ảnh hưởng, khiến hơn 100 người chết, trong đó chủ yếu nạn nhân thiệt mạng khi một tòa nhà cao tầng đang xây ở Bangkok sụp đổ.

Trận động đất mạnh 6 độ cuối tháng 8 tại tỉnh Kunar, miền đông Afghanistan, khiến hơn 2.200 người chết, chính quyền Taliban phải kêu gọi sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế. Tháng 1, Trung Quốc ghi nhận trận động đất mạnh 6,8 độ tại Tây Tạng, làm ít nhất 120 người chết.

Tập đoàn tái bảo hiểm hàng đầu thế giới Swiss Re, trụ sở Thụy Sĩ, ngày 16/12 ước tính kinh tế toàn cầu năm nay tổn thất 220 tỷ USD do thiên tai. Thảm họa ở Los Angeles gây thiệt hại 40 tỷ USD, trở thành vụ cháy rừng nghiêm trọng nhất lịch sử.

Thiệt hại toàn cầu do thiên tai năm nay thấp hơn so với mức 327 tỷ USD năm 2024 nhờ mùa bão ở Bắc Đại Tây Dương bớt nghiêm trọng hơn. "Lần đầu tiên trong 10 năm, không có cơn bão nào ở khu vực đổ bộ Mỹ", Swiss Re cho biết, lưu ý các thảm họa tại Mỹ thường chiếm 83% thiệt hại toàn cầu.

Những thiên tai và hỏa hoạn trong năm 2025 cho thấy thảm họa không còn là biến cố hiếm hoi. Khi biến đổi khí hậu làm gia tăng cường độ và tần suất các hiện tượng cực đoan, khả năng thích ứng và chuẩn bị của con người trở thành yếu tố quyết định mức độ thiệt hại.

Giới chuyên gia cho biết cơ sở khoa học đã cho thấy có liên hệ rõ ràng giữa biến đổi khí hậu với từng thảm họa tự nhiên và giờ là lúc phải hành động. Tuy nhiên, thế giới sẽ cần một mức độ huy động và phối hợp chưa từng có, nếu không những siêu bão trong tương lai sẽ gây ra cái giá phải trả ngày càng khốc liệt.

Theo vnexpress.net

Link bài gốc