Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cùng với các địa danh như Ngã ba Đồng Lộc, Khe Giao, làng Hạ Lội... là trọng điểm đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Ngày 13/8/1968, khi tuyến giao thông huyết mạch 1A bị chia cắt do bom Mỹ đánh phá, chỉ trong một đêm người dân làng Hạ Lội, xã Tiến Lộc (nay là Làng 130, thị trấn Nghèn) đã tình nguyện tháo dỡ 130 ngôi nhà, thông đường cho xe ra tiền tuyến. 55 đã trôi qua nhưng câu chuyện hào hùng với tinh thần “xe chưa qua, nhà không tiếc” của Làng K130 vẫn khắc sâu trong trái tim nhiều thế hệ.

Vào thời điểm ác liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, tuyến Quốc lộ 1A đi qua xã Tiến Lộc, quãng từ cầu Thượng Gia đến cầu Già bị bom Mỹ đánh phá hư hỏng. Trước yêu cầu của chiến trường, với khẩu hiệu “xe chưa qua, nhà không tiếc”, ngay trong đêm 13/8/1968, người dân làng Hạ Lội đã tự nguyện tháo dỡ nhà cửa, làm đường cho xe qua. Chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ đã có 130 ngôi nhà, một ngôi miếu, 4 nhà thờ họ và 2 trụ sở hợp tác xã được tháo dỡ, có những người sẵn sàng hiến cả chiếc hậu sự để làm đường cho xe qua.

Tên làng K130 đã được tỉnh ủy Hà Tĩnh, Ban an toàn giao thông tỉnh quyết định đặt cho làng Hạ Lội sau sự kiện đêm ngày 13/8.  Năm 2006, di tích lịch sử làng K130 đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Về làng K130, hôm nay - làng đã lên phố. Những ngôi nhà năm xưa được tháo dỡ để lát đường cho xe qua nay đã được thay thế bằng những ngôi nhà kiên cố, khang trang. Miếu Mướp một trong những công trình được tháo dỡ vào năm 1968 để làm đường cho xe qua tại làng Hạ Lội xưa nay đã được khôi phục lại. 

Với những người chứng kiến giây phút cả dân làng thần tốc sơ tán, dỡ nhà làm đường, làm cầu cho xe chi viện ra tiền tuyến, họ vẫn nhớ như in những diễn biến trong đêm 13/8/1968.

Tiếp nối truyền thống cách mạng, niềm tin sắt son của dân với Đảng, người dân làng K130 hôm nay đang tiếp tục nỗ lực, phấn đấu xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh, văn minh. 

Con đường Làng K130 năm xưa làm cho xe ra tiền tuyến nay chỉ còn lại trong kí ức, nhưng nơi đây đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần cách mạng cho thế hệ trẻ, đặc biệt là bài học quý về huy động sức dân góp phần làm nên chiến thắng thần kỳ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước./.

Thanh Huyền/HTTV