Năm nào cũng vậy, từ sau khoảng 25 tháng chạp, bà o bên vợ của tôi lại tất bật mua sắm, chuẩn bị đủ loại thực phẩm để đón Tết. Từ chợ truyền thống đến siêu thị, thậm chí là cả các địa chỉ online… nơi nào bà cũng đảo qua để lựa chọn. Với quan niệm: mỗi năm Tết chỉ một lần nên bà luôn muốn sửa soạn mọi thứ một cách đủ đầy nhất, mặc dù tự thân cũng nhận thấy: gia đình ít người, nhu cầu ăn uống vừa phải nên sau Tết thực phẩm luôn dôi dư, thậm chí phải đổ bỏ.

Các công nhân vệ sinh môi trường đô thị chia sẻ: trong nhiều túi rác được đổ ra sau Tết thậm chí còn bắt gặp cả những con gà nguyên con, những nẹp bánh chưng nguyên chiếc, những hộp bánh nguyên tem…. Điều đó không chỉ gây ra một sự lãng phí lớn cho gia đình, xã hội mà còn làm gia tăng lượng rác thải ngày Tết.

Theo Foodbank Việt Nam, một tổ chức phi lợi nhuận kết nối và chống lãng phí thực phẩm thì  người Việt đứng thứ 2 châu Á về sự lãng phí thực phầm. Cụ thể, 87% số người được hỏi cho biết đã bỏ đi trung bình khoảng 2 đĩa thức ăn mỗi tuần do sự bất hợp lý trong thói quen quản lý thực phẩm. Sự lãng phí này càng tăng cao vào những dịp lễ, tết, đặc biệt là Tết Nguyên đán.

Phong tục làm cơm cúng là một nguyên nhân. Nào là cúng tất niên, cúng rước ông bà, cúng giao thừa rồi cúng tân niên, cúng chiêu điện và tịch điện, cúng hóa vàng, cúng thần tài thổ địa…Có những ngày vừa soạn mâm cúng buổi chiều thì ngay trong đêm lại phải soạn thêm một mâm cúng khác. Dĩ nhiên chẳng ai có thể sử dụng hết thực phẩm sau những mâm cúng liên tiếp như vậy.

Cũng phải nói thêm rằng: ngày tết các bà nội trợ luôn phải chịu áp lực, không mua thì sợ thiếu, mà mua thì chắc chắn sẽ dư thừa. Rồi tâm lý ngày Tết thà thừa còn hơn thiếu đã kéo những người nội trợ vào vòng quay của việc mua sắm.

Rõ ràng những cách quan niệm trên đây đã đến lúc cần phải có những sự thay đổi. Bởi lẽ nếu như thời trước, khi cuộc sống còn khó khăn thiếu thốn thì tâm lý “no 3 ngày Tết” là điều dễ hiểu. Nhưng ngày nay, việc ăn uống hầu như diễn ra quanh năm. Rồi nữa, từ chỗ ăn Tết, giờ đây nhà nhà đang chuyển dần sang chơi Tết. Áp lực tích trữ cũng không còn quá lớn khi mà các phiên chợ, siêu thị bán đồ tươi sống hoạt động đến tận đêm 30 tết, mở cửa từ ngày mùng 2 Tết. Hàng quán dịch vụ cũng chỉ dừng vài ba ngày Tết, còn lại vẫn hoạt động tấp nập. Việc tích trữ sẽ dẫn đến tình trạng thực phẩm kém tươi ngon hoặc là mốc hỏng, quá hạn.  

Cuộc sống hiện đại luôn dồn đẩy con người vào đủ thứ áp lực trong các guồng quay. Những ngày Tết chính là thời điểm để cởi bỏ, thả lỏng cho bản thân và gia đình. Chính vì vậy việc trang hoàng, mua sắm, chuẩn bị thức ăn, đồ uống, các thứ lễ lạt dù là rất cần thiết nhưng liệu có đáng để quá chộn rộn, lo toan? Và nữa, để thực hiện sống văn minh thì liệu có nhất thiết cứ phải bày vẽ đủ món, đủ mồi như là một cách thể hiện thịnh tình trong giao đãi, hoặc thậm chí hơn thế còn là cách chứng minh sự hoành tráng, sang chảnh?

                                                                                                                 Trần Long